MISIR ÇARŞISI İSTANBUL

Osmanlı’nın kamusal alanda ortaya koyduğu yapılaşma düzeninde sosyal hayatın merkezini teşkil eden dini ve ekonomik faaliyetlerin birlikte yürütülebileceği imar düzeni, külliye yapılarının doğmasına sebep olmuştur. Külliye gruplarında cami, medrese gibi dinsel yapılar, zaviye, hastane gibi sosyal yapılar, arasta, bedesten, çarşı gibi ticari yapılar, medrese gibi eğitim kurumları bir arada düşünülmüş ve oluşturulmuştur.

Çok büyük çaplı ekonomik güce ihtiyaç duyulan külliye yapıları daha çok padişah, sultan, sadrazam gibi nüfuzlu kişiler tarafından yaptırılmıştır. Bunlardan biri de Hatice Turhan Sultan’dır.

Çarşı kelimesinin kökeni Farsça ‘’Cahar’’ (dört) ve ‘’Su’’ (taraf, sokak) sözcüklerine dayanmakta olup, dört sokak anlamını taşımaktadır. Akla gelebilecek her türlü alışveriş yapmaya yarayan çarşı; kentin alışveriş yapmaya elverişli işlek bir yerinde ya da kentin merkezinde, iki tarafı dükkânlarla çevrilmiş, genelde üstü örtülü olan sokaklar ve meydanlar bütünüdür. Bir bakıma günümüzün AVM’leridir.

Valide Hatice Turhan Külliyesi içinde yer alan Mısır Çarşısı, Eminönü'nde, Yeni Cami'nin arkasında ve Çiçek Pazarı'nın yanındadır.   Tahmis ve Çiçek Pazarı sokakları ile Yeni Camii caddesi boyunca devam etmektedir. İstanbul`un en eski kapalı çarşılarından olan Mısır Çarşısı, aslında Yeni Cami’nin yapılışı sırasında bu camiye gelir getirmek amacıyla inşa ettirilmiştir.

Sultan III. Murat’ın annesi olan Safiye Sultan tarafından 10 Ekim 1597 tarihinde başlatılan inşaat uzun bir duraklamadan sonra Sultan IV. Mehmet’in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından 1660 yılında tamamlanması sağlanmıştır. Mimarları Davut Ağa ve Mustafa Ağa’dır.

Valide Turhan Sultan Camii olarak bilinen Yeni Cami'nin yanında yer alan L şeklindeki çarşının altı kapısı bulunmaktadır. 

Bunlardan biri Haseki Kapısı'dır. Bunun üstündeki kısım iki katlı olup üst katta zamanında mahkeme olup esnafın kendi arasında ve halkla sorunları çözülürmüş. Yüz ölçümü olarak Kapalıçarşı’dan, daha küçük olmakla birlikte, özellikle yabancı turistlerin uğramadan geçemediği, ilgi odağı mekânlardan biridir. Tıpkı Kapalıçarşı’da olduğu gibi, Mısır Çarşısı’nın da iki ana kapısı Eminönü ile Sultanhamam arasında bağlantı kurar. Yan kapıları ise Yeni Cami, Tahtakale, Mercan, Yemiş İskelesi ve Süpürgeciler’e çıkış verir. 

Çarşı son olarak 2011-2018 yılları arasında İstanbul Belediyesi tarafından restore edilmiştir.  İstanbul'un en eski kapalı çarşılarından biridir. İstanbul’un en büyük ikinci kapalı çarşısı olma özelliğini taşımaktadır. 

Çarşının adı içinde satılan malların Mısır'dan gelmesinden kaynaklanmaktadır.  1600’lü yıllarda Mısır’dan gelmeye başlayan baharatların satıldığı ve tüm dünyaya dağıtıldığı bir merkez olan Mısır Çarşısı, kısa sürede ün yaparak yerli ve yabancı herkesin uğrak mekânı haline gelmiştir. İçerisinde baharatlar, kokular ve de şifalı bitkiler adıyla anılan bitkilerin satıldığı dükkânların  satıcılarına  aktar denmektedir. 

Osmanlı zamanında Baharat Yolu ile Hindistan'dan ve diğer Doğu ülkelerinden gelen güzel koku ve baharatların satışıyla başlamış olan aktarlık mesleği, o dönemde ağırlıklı olarak Mısır Çarşısı’nda yapılıyordu. Mısır Çarşısı, tarihi boyunca her derde deva olmuş kurutulmuş bitkilerin, çeşitli otların ve yüzlerce tür baharatın buluştuğu dev bir pazardır.

Dünya doğal ürünlere yönelmeyi daha yeni keşfetmektedir, Oysa Lokman Hekimler yetiştiren Anadolu bitkilerin şifalı gücünü Mısır Çarşısı üzerinden yüzlerce yıldır dağıtmaktadır. Mısır Çarşısı İstanbul’un hatta ülkemizin tarih denilince ilk akla gelen mekânların başında gelir. Mısır Çarşısı, başlangıçta aktarlara, pamukçulara ve yorgancılara tahsis edilmişse de özellikle 1970’li yıllardan itibaren aktar dükkânlarının yerini hızla kuruyemişçiler, kumaşçılar ve kuyumcular almış. 

Sanayileşmenin getirdiği “tat” farklılaşmasını hazmedemeyenler için “çiftlik” yapımı veya “köy” çıkışlı peynirlerin, pastırma türlerinin, sucuk ve bakliyatın da sergilendiği Mısır Çarşısı, bu geleneksel özelliğini korumaya çalışmaktadır. Son zamanlarda bazı kuyumcu dükkânlarının açılmış olması, Mısır Çarşısı’nın tarihsel özelliğini değiştirmez. Özellikle yabancı turistlerin uğramadan geçemediği, ilgi odaklarından biri olmayı sürdürmektedir. Mısır çarşısı pazar günleri de açıktır.