KÜRESEL İSPANYOL İMPARATORLUĞU

Tarihteki ilk küresel imparatorluklarından biri de İspanyollar tarafından kurulmuştur. İlk küresel imparatorluk Portekiz tarafından kurulmuştu. Aralarındaki rekabeti dünyayı paylaşarak sonlandırdılar.

Roma İmparatorluğu'ndan Arap egemenliğine, Yeniden Fetih (Reconquista) döneminden İspanyol İmparatorluğu'nun yükselişine kadar uzanır. 15. yüzyılda Katolik Krallar Ferdinand ve Isabella'nın evliliği ile birleşen İspanya, Amerika'nın keşfi ile büyük bir imparatorluk haline gelmiştir.

İspanya tarihinde 16. ve 17. yüzyıllar İspanyolların en büyük güce ulaştığı yıllardır. 1492'de Müslümanların son kalesi Granada Krallığı yıkıldı. Aynı yıl Kristof Kolomb İspanyol hükümdarının maddi desteğiyle Amerika'yı keşfettiği ünlü gezisine çıktı.

Bu yolculuk, İspanya'nın dünyanın en büyük sömürge imparatorluklarından birini kurmasına yol açtı. Bu dönemde İspanya İtalya, Hollanda'yı egemenliği altına almakla kalmadı, Güney ve Kuzey Amerika'nın büyük bir bölümünü haline getirdi

İspanya, tarihte geniş bir sömürge imparatorluğu kurmuş ve aşağıda sıralandığı gibi, dünyanın dört bir yanında topraklar elde etmiştir. 

Amerika Kıtası:

1.Meksika: Hernán Cortés'in 1519'da Aztek İmparatorluğu'nu fethetmesiyle İspanya, Meksika'da büyük bir sömürge kurdu.

2.Peru: Francisco Pizarro'nun 1532'de İnka İmparatorluğu'nu fethetmesiyle Peru, İspanyol sömürgesi haline geldi.

3.Karayipler: Kristof Kolomb'un 1492'de Amerika'ya ulaşmasıyla başlayan süreçte, Küba, Hispaniola (bugünkü Haiti ve Dominik Cumhuriyeti) ve Porto Riko gibi adalar İspanyol kontrolüne geçti.

4.Kolombiya, Venezuela, Ekvador, Şili ve Arjantin gibi ülkeler de İspanyol sömürgeciliğinin etkisi altına girdi

Asya ve Pasifikte Filipinler: 1565'te Miguel López de Legazpi tarafından fethedilen Filipinler, İspanya'nın Asya'daki en önemli sömürgesi oldu.

Afrika:

1.Ekvator Ginesi: 1778'den 1969'a kadar İspanyol egemenliği altında kalan Ekvator Ginesi, İspanya'nın Afrika'daki en büyük sömürgelerinden biriydi

2.Batı Sahara: İspanya, 1884'ten 1975'e kadar Batı Sahara üzerinde kontrol sahibi oldu.

Okyanusya: Mariana Adaları, Karolina Adaları ve Palau: Bu adalar grubu, İspanya'nın Pasifik Okyanusu'ndaki sömürgeleri arasında yer alıyordu.

Ekvator Ginesi'nde 1778'den 1969'a kadar egemenlik kuran İspanya, bölgedeki bazı katliamların sorumlusu olarak gösterildi.

İspanya'nın Pasifik'teki en büyük sömürgesi ise Filipinler oldu. Filipinler, 1521'den itibaren 300 yıl boyunca İspanya İmparatorluğu'nun parçası olarak kaldı.

İspanyol sömürgeciliği, dünya tarihine büyük etkilerde bulunmuş ve birçok kültürün şekillenmesinde rol oynamıştır. İspanya'nın sömürgecilik faaliyetleri, hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar doğurmuş, yerli halklar üzerinde derin izler bırakmıştır.

Askeri teknolojiye dayanan İspanyol fetihleri çok süratli ve acımasız oldu. Diğer taraftan, değişik gruplardan oluşan yerli halklar arasındaki düşmanlıktan da yararlandılar.

Yerli halkların ve yerli uygarlıkların direncini kıran bir diğer önemli sorun İspanyolların beraberlerinde Amerika’ya getirdikleri salgın hastalıklardı.

Avrasya’da yaygın olan kızamık, kabakulak, veba, grip ve çiçek gibi hastalıklara karşı Amerikan yerlilerinin hiçbir direnci yoktu.

Bu hastalıklar Karayip Adaları’nda yayıldı ve oradan Orta ve Güney Amerika’nın daha yoğun nüfuslu bölgelerine sıçrayarak bazı yerlerde yerel nüfusun neredeyse yüzde 90’ını öldürdü.

Dolayısıyla teknolojik üstünlük ve hastalıklar, İspanyolların, Amerika kıtasındaki yerli uygarlıkları kısa sürede ortadan kaldırmalarında önemli rol oynadı.

Günümüzde Avrupa'nın güneybatısında, İber Yarımadası'nda bulunan ülke, resmi adıyla İspanya Krallığı (Reino de España), zengin tarihi, kültürel mirası ve doğal güzellikleriyle ünlüdür.

Başkenti Madrid olan ülkenin Resmi dili İspanyolca olup Katalanca, Baskça ve Galiçyaca gibi bölgesel diller de konuşulmaktadır.

İspanyol İmparatorluğu evrensel bir imparatorluktu ve birçok yere, özellikle de Amerika'da oldukça yayılmıştı, öyle ki İspanyolca bugün dahi İspanya sınırları dışındaki 200 milyonun ana dili durumundadır.

500.000'den fazla kişinin öldüğü İspanyol İç Savaşı (1936 - 1939) nesillerdir süregelen anlaşmazlıkları daha geniş bir boyutta ve daha kanlı bir şekilde yeniden gözler önüne serdi.

Katolik Kilisesi'nin sosyal ve siyasi rolü, sınıf farklılıkları ve Bask ve Katalan milliyetçilerinin cephesinde bölgesel özerklik savaşı merkezli bu anlaşmazlıklar milliyetçi lider Generalissimo Francisco Franco  Bahamonde (1939 - 1975) liderliğinde bastırılmış fakat tam olarak ortadan kaldırılamamıştı.

Bu anlaşmazlıklar, Franco rejiminin son yıllarında militanların yenilik çağrıları ve artan terör eylemlerinin ülkenin istikrarını tehdit etmeye başlaması sonucunda tekrar alevlenmişti.

Franco'nun 1975 Kasım'ında ölmesi üzerine İspanya tahtına geçen I. Juan Carlos'un İspanya'yı demokratik bir ülke haline getireceği yönünde çok az belirti olmasına karşın, o ve Başbakan Adolfo Suarez Gonzalez (1976 - 1981) İspanya'yı üç yıl içinde şiddete başvurmadan diktatör bir rejimden çoksesli bir parlamenter demokrasiye geçirmiştir.

Bu başarı, İspanya'nın tarihi bölünmüşlüğünün iyileşmesi yönünde ilk kilometre taşını koymuş oldu.

İspanya, Avrupa'nın en büyük ekonomilerinden biridir. Turizm, tarım, otomotiv ve enerji sektörleri ekonominin önemli bileşenleridir. İspanya, aynı zamanda dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisidir.

Kaynaklar:

1. İspanya tarihi - Vikipedi

2. Uluslararası Politika Akademisi – (UPA)